Akty prawa miejscowego są to akty prawa powszechnie obowiązujące, stanowione przez terenowe organy administracji rządowej oraz organy samorządu terytorialnego, obowiązujące na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Są one konstytucyjnymi źródłami prawa (art. 87 ust 2 Konstytucji). Akt taki musi być wydany na podstawie ustawy i w celu jej wykonania oraz mieścić się w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Mają one charakter generalny (nie wskazują imiennie określonych adresatów) i abstrakcyjny (nie dotyczą określonej sytuacji). Obszar działania aktu prawa miejscowego nie musi też obejmować całego obszaru działania wydającego go organu. Pozostawienia pewnych regulacji organom samorządowym pozwala w tych aktach uwzględnić specyfikę uwarunkowań lokalnych oraz szybko i sprawnie reagować na ich zmianę.
Rodzaje: U.o s.g. wyodrębnia trzy rodzaje aktów prawa miejscowego (art. 40)
- przepisy powszechnie obowiązujące wydawane na podstawie delegacji ustawowej; np. uchwały określające między innymi wysokość podatku od nieruchomości, środków transportu, posiadania psa oraz wysokość opłaty targowej, miejscowej i administracyjnej na podstawie ustawy z 12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych; miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.
- ustrojowe przepisy wewnętrzne; regulują wewnętrzny ustrój gminy oraz jednostek pomocniczych, organizację urzędów i instytucji gminnych, zasady zarządu mieniem gminy, zasady i tryb korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.
- przepisy porządkowe; w zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Przepisy porządkowe o których mowa powyżej, mogą przewidywać za ich naruszenie karę grzywny – wymierzaną w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach.
Akty prawa miejscowego ustanawia rada gminy w formie uchwał. Tej kompetencji rada nie może nikomu przekazać z jednym wyjątkiem: w przypadku niecierpiącym zwłoki przepisy porządkowe może wydawać wójt w formie zarządzenia, które podlega zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady gminy. Zarządzenie traci moc w razie odmowy zatwierdzenia bądź nieprzedstawienia do zatwierdzenia na najbliższej sesji rady, wówczas rada gminy określa termin utraty jego mocy obowiązującej. Przepisy porządkowe gminy, następnego dnia po ich ustanowieniu, wójt gminy przesyła wójtom sąsiednich gmin i staroście powiatu, w którym leży gmina.
Przygotowanie projektów uchwał należy do zadań wójta.
Zgodnie z art. 88 ust 1 konstytucji ,,warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie" Zasady i tryb ogłaszania aktów prawa miejscowego określone są w ustawie z dnia 20.07.2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych ( Dz.U. z 2005 r., Nr 190 poz. 1606). Akty te są publikowane w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Przepisy porządkowe ze względu na konieczność szybkiego wejścia w życie ogłasza się także w drodze obwieszczeń oraz w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach masowego przekazu. Z uwagi na nieprecyzyjne określenie zakresu przedmiotowego, zwłaszcza przepisów ustrojowych wyżej przytoczone przepisy powodują spory, dotyczące tego, które uchwały organów samorządowych są prawem miejscowym i podlegają publikacji, a których wojewoda nie musi publikować.
Powołana wyżej ustawa określa również moment wejścia w życie przepisów gminnych. Generalną zasadą jest wejście w życie po upływie 14 dni od ich ogłoszenia. Akt normatywny może określać dłuższy termin.
