20101228

Związki i porozumienia międzygminne

Art. 64-84a ustawy o samorządzie gminnym.

Zasady współdziałania gmin

Artykuł 10 ustawy o samorządzie gminnym (u.o.s.g.) ogranicza współdziałanie w strukturach samorządowych do realizacji zadań publicznych stanowiąc w ust. 1, iż wykonywanie zadań publicznych może być realizowane w drodze współdziałania między jednostkami samorządu terytorialnego. Zgodnie z ust. 2 gminy, związki międzygminne oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego mogą sobie wzajemnie bądź innym jednostkom samorządu terytorialnego udzielać pomocy, w tym pomocy finansowej.

Zasadniczo realizacja zadań publicznych polega na wykonywaniu na zewnątrz działań, które mają na celu zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. Współdziałanie to ma dotyczyć sytuacji, gdy wykonywanie zadań przekracza możliwości gminy. Zadania te mają jednak mieścić się w zakresie przedmiotowym ustalonym w art. 7 ust. 1 u.o.s.g, w którym określone są zadania własne giminy.

I. Związek międzygminny

Związki międzygminne posiadają także przekazywane przez gminy kompetencje, które
polegają na możliwości stosowania władczych form administracyjnych. Zgodnie z art. 5 § 2 k.p.a. przez organy samorządu terytorialnego rozumie się także organy związku gmin. Nie wydaje się jednak, by wśród przekazywanych na rzecz związków międzygminnych władczych kompetencji można było wyróżnić kompetencje do stanowienia powszechnie obowiązującego prawa gminnego (!).

Związki międzygminne.

Mogą być tworzone, w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych, na podstawie art. 64 ust. 1 u. o s.g. Związki te wykonują zadania subsydiarnie, tj. zamiast gmin. Związek jest samodzielnym podmiotem, gdyż posiada osobowość prawną, którą nabywa po zarejestrowaniu, z dniem ogłoszenia jego statutu. Wykonuje zadania w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, dlatego też do związków tych stosuje się odpowiednio przepisy o nadzorze nad samorządem. Gminy przekazują na rzecz związku swoje prawa i obowiązki związane z wykonywaniem zadań przekazanych związkowi.

Rejestr związków prowadzi minister właściwy do spraw administracji publicznej.

Zasada dobrowolnego tworzenia związków samorządowych (tu: pomiędzy gminami) oznacza, iż także w trakcie ich trwania poszczególne jednostki mogą z nich występować lub do nich wstępować. Związek międzygminny może ulec likwidacji. Zasady jego likwidacji powinien określać statut. Obowiązek tworzenia związków gminnych może wynikać jedynie z ustawy (art. 64 ust. 4 u. o s.g.).

Inicjatywa formalna tworzenia związku międzygminnego powinna wyjść od samych zainteresowanych współdziałaniem gmin, których rady podejmują uchwały o utworzeniu związku (wcześniej w negocjacjach ustalają zasady funkcjonowania związku w szczególności treść statutu) O zamiarze przystąpienia do związku gmina informuje wojewodę, który nie posiada jednak żadnych uprawnień do wyrażenia sprzeciwu, co do przystąpienia do związku, chyba, że uchwała rady gminy w przedmiocie przystąpienia do związku dawałaby podstawę do wkroczenia w trybie nadzoru (np. nielegalna uchwała rady).

Statut związku:

Utworzenie związku wymaga przyjęcia jego statutu przez rady zainteresowanych gmin bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady gminy. Związek nabywa osobowość prawną po zarejestrowaniu, z dniem ogłoszenia statutu.

Statut związku powinien określać

    1)    nazwę i siedzibę związku,

    2)    uczestników i czas trwania związku,

    3)    zadania związku,

    4)    organy związku, ich strukturę, zakres i tryb działania,

    5)    zasady korzystania z obiektów i urządzeń związku,

    6)    zasady udziału w kosztach wspólnej działalności, zyskach i pokrywania strat związku,

    7)    zasady przystępowania i występowania członków oraz zasady rozliczeń majątkowych,

    8)    zasady likwidacji związku,

    9)    inne zasady określające współdziałanie.

Zmiana statutu następuje w trybie przewidzianym dla jego ustanowienia.

Organy związku

Zgromadzenie związku. Jest organem stanowiącym oraz kontrolnym związku, do którego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rady gminy. W skład zgromadzenia wchodzą wójtowie gmin uczestniczących w związku. Na wniosek wójta rada gminy może powierzyć reprezentowanie gminy w zgromadzeniu zastępcy wójta albo radnemu. Statut może przyznawać określonym gminom więcej niż jeden głos w zgromadzeniu. Dodatkowych przedstawicieli wyznacza zainteresowana rada gminy.

Formą wyrażania woli zgromadzenia są jego uchwały, podejmowane bezwzględną większością głosów statutowej liczby członków zgromadzenia.

Swoistą formą kontroli, czy też wyrażania stanowiska gminy przez danego członka jest jego sprzeciw (termin: 7 dni od podjęcia). Rodzi on dwa skutki prawne: wstrzymanie wykonania uchwały zgromadzenia oraz konieczność ponownego rozpatrzenia sprawy przez zgromadzenie. Od ponownie podjętej uchwały w tej samej sprawie nie można wnieść sprzeciwu, ale gdyby uchwała była sprzeczna z prawem można uruchomić środki nadzoru przewidziane w ustawie.

Zarząd. Jest organem wykonawczym związku, i jest powoływany i odwoływany przez zgromadzenie spośród jego członków. Dopuszcza się jednak, by statut przewidywał wybór członka zarządu spoza członków zgromadzenia (nie więcej jednak niż 1/3 składu zarządu związku). U.o.s.g. nie stanowi, ilu członków ma liczyć zarząd ani jakie ma realizować zadania i kompetencje (należy to do regulacji statutowej).

Nadto do gospodarki finansowej związku międzygminnego stosuje się odpowiednio przepisy o gospodarce finansowej gmin, a plan finansowy związku uchwala zgromadzenie związku. Pochodzenie i wykorzystanie mienia związku nie jest uregulowane w ustawie, ale również należy do regulacji statutowej.

Związki samorządowe są w istocie związkami celowymi, gdyż powołuje się je dla realizacji określonych celów lub
zadań publicznych jednostek samorządu.

II. Porozumienia międzygminne

W porozumieniu międzygminnym natomiast chodzi o powierzenie przez kilka gmin jednej spośród nich określonych zadań publicznych, i to na koszt gmin przekazujących zadania (art. 74 u.s.g.). Różnica między związkami a porozumieniami
sprowadza się do tego, że związki międzygminne uzyskują osobowość prawną i w celu wykonywania wspólnych zadań tworzą odrębne organy. W odróżnieniu od związku międzygminnego zadania te wykonuje nie inny, działający "zamiast" gmin podmiot, lecz jedna z gmin na rzecz pozostałych.