Jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych.
Posiada osobowość prawną – odrębną od gmin.
Nie mogą być tworzone pod postacią stowarzyszenia zwykłego wg. ustawy prawo o stowarzyszeniach ( art. 42 ust.1 pkt.3)
Stanowią przykład współdziałania jednostek samorządu terytorialnego.
Cele:
- wspieranie idei samorządu terytorialnego;
- obrona wspólnych interesów;
np. udział w zakresie opiniowania projektów rozwiązań prawnych( udział w pracach komisji sejmowych)
w pracach Rady Ministrów: Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego - prowadzenie działalności pożytku publicznego;
- wspólne wykonywanie zadań publicznych ( wg. niektórych dyskusyjne).
np.
pomoc społ., ochrona i promocja zdrowia, dział. na rzecz osób niepełnosprawnych, nauka, edukacja, kultura, sztuka, ekologia, prawa konsumentów. Dopuszczalność wykonywania tych zadań uzależniona jest od wpisania do KRS informacji o spełnieniu przez stow.:- prow. dział. statutowej na rzecz ogółu mieszkańców
- dział. gosp. w rozmiarach służących realizacji celów statutowych;
- cały dochód przeznaczony na działalność statutową;
- posiadanie kolegialnego organu kontrolnego lub nadzorczego niezależnego od organu zarządzającego;
- Org. admin. publiczej zlecający zadanie z zakresu zadań publicznych dokonuje kontroli i oceny realizacji zadań.
- Nadzór: minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego a w określonym zakresie minister właściwy do spraw wewnętrznych.
- Środek kontroli: wezwanie do usunięcia uchybień, środek nadzoru: wniosek do sądu rejestrowego o wykreślenie z KRS.
- może prowadzić dział. gospodarczą
W płaszczyźnie prawa prywatnego:
- nie może wytaczać powództw w post. cywilnym w zakresie obrony wspólnych interesów gmin będących członkami stow.
- nie może przystąpić do toczącego się postępowania, którego przedmiotem będzie obrona interesów danej gminy- członka stow.
Zgodnie z art. 61 kpc- ochrona wspólnych interesów gmin nie mieści się w zamkniętym katalogu spraw, w których może uczestniczyć organizacja społeczna.
W sprawach administracyjnych:
- Stow. gmin mogą brać udział w post. admin. dotyczącym wspólnych interesów jako strona postępowania;- o dopuszczeniu stow. do udziału w postępowaniu decyduje organ w drodze postanowienia
- przysługuje mu zażalenie na postanowienie o odmowie dopuszczenia do udziału
w postępowaniu lub o odmowie wszczęcia postępowania z jego wniosku.
- stow. gmin może, nie uczestnicząc w postępowaniu,- za zgodą organu- przedstawić swój pogląd w sprawie.
Zarówno w post. cywilnym, jak i administracyjnym ( jako osoba prawna)
nie może występować jako pełnomocnik gminy, lub gmin będących członkiem stow.
Rejestracja stow. gmin odbywa się na podstawie ustawy o KRS- wpisywane są do rejestru stowarzyszeń, innych org. społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej . A jeśli prow. dodatkowo dział. gosp. również do rejestru przedsiębiorców
- komitet rejestracyjny stow. gmin składa do sądu rejestrowego wniosek wraz m.in. z uwierzytelnionymi notarialnie podpisami osób upoważnionych do reprezentowania.
Postanowienie sądu rejestrowego jest skuteczne i wykonalne z chwilą wydania.
